Жаңа биржалық заңнаманың талаптарын сақтау үшін ұйымдасқан сауданы дамыту үшін қажет
2022 жылдың қыркүйегінен бастап тауар биржалары биржалық сауда-саттықты жаңа бірыңғай ережелері бойынша өткізеді. Енгізілген новеллалар тауар биржаларына бәсекелестік орта құру жөніндегі талаптарды және Қазақстанда ұйымдасқан сауданы дамыту үшін жағдайларды көздейді.
«Бүгінгі таңда биржалық сауданың жаңа ережелері-бұл тауарлар мен сауда-саттықты секциялар бойынша бөлу, оларға жекелеген талаптар қою, тауарлардың әртүрлі түрлерімен биржалық сауда-саттықты өткізуге ерекше жағдайлар жасау; тауар нарықтарына қатысушылар үшін секциялық талаптарды ескере отырып, тауар биржасында стандартталған тауарлармен биржадан тыс мәмілелерді тіркеу бойынша міндеттемелер белгілеу», - деп атап өтті Қазақстанның Биржалық Қауымдастығы.
2025 жылға қарай биржалық сауда көлемінің өсуі 5,6 трлн теңгеге (2020 жылы – 1,4 трлн теңге) жететінін, онда көтерме сауданың жалпы көлеміндегі биржалық сауданың үлесі 14,0% – ға (2020 жылы-3%) дейін өсетінін Қазақстанның Биржалық Қауымдастығы еске салды.
Қазіргі уақытта Биржалық тауарлардың тізбесінде тауар биржасы арқылы келесі позициялар бойынша өткізу үшін мынадай тауарлар айқындалған - қант, соя бұршақтары, картоп, цемент (тауардың жеткізу партиясының мөлшері 60 тоннаға тең немесе одан асқан кезде), мұнай өнімдері, астық өнімдері (бидай, арпа мөлшерінің 5%), сондай-ақ коммуналдық-тұрмыстық көмірдің жылдық көлемінің 10%.
«Алайда, қазіргі уақытта барлық тауар биржалары мен шаруашылық жүргізуші субъектілер биржалық сауда саласындағы заңнаманың талаптарын орындай бермейді. Бұл, ең алдымен, биржалық алаңдардағы сауда-саттық туралы ақпаратты ашу шарттарына қатысты. Өкінішке орай, қазір биржалық тауарлармен сауда-саттық көлемі бойынша толық деректер жоқ. Биржалық нарықтағы ойыншылардың аз ғана бөлігі сауда-саттық нәтижелерін жариялайды. Сондай ақ тауар өндірушілермен биржалық сауда ережелерін басқа да нормалары орындалмайды», - деп атап өтті "Каспий" тауар биржасының басшысы Эрик Танаев.
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің тауар биржалары арқылы биржалық тауарлар тізбесіне енгізілген тауарларды өткізу жөніндегі міндеттерін орындамағаны үшін соңғылары ҚР ӘҚБтК сәйкес әкімшілік жауаптылыққа тартылуға жатады.
Бұдан басқа, 04.05.2009 ж. "Тауар биржалары туралы" ҚР Заңына сәйкес шаруашылық жүргізуші субъектілердің тауар биржаларынан тыс жасалған Биржалық тауарлар тізбесіне енгізілген биржалық тауарлармен мәмілелері мүдделі тұлғалардың, монополияға қарсы органның не прокурордың талабы бойынша жарамсыз деп танылады.
«Біз білетіндей, ҚР заңнамасында тауар өндірушілердің биржалар арқылы тауарларды өткізу бойынша биржалық тауарлар тізбесінің талаптарын орындағаны үшін жауапкершілігі айқындалған, алайда бүгінгі күні бұл жеткіліксіз екені анық. Мен кәсіпкердің биржалық алаңдарда тауарларды сатып алуға/сатуға мүдделі болуы үшін белгілі бір жағдайлар жасау қажет деп санаймын. Бұл ретте, әрине, негізгі қуаттарға, әсіресе шектеулі тауар нарықтарында тең қол жеткізу шарттарын сақтау қажет", - деп толықтырды Эрик Танаев.
Өз кезегінде "Еуразиялық Сауда Жүйесі" тауар биржасында биржалық сауданың жаңа ережелері бәсекелестікті және биржалық сауда-саттыққа тең қолжетімділікті арттыруға, сондай-ақ брокерлер мен дилерлер үшін кемсітушілік шарттар мен ережелерді болдырмауға арналғанын атап өтті.
«Тауар биржалары саласындағы ҚР Заңнамасына енгізілген толықтырулар мен өзгерістер биржалық сауда-саттыққа қатысуды қолжетімді етуге бағытталған. Қазақстандағы биржалық сауда жаңа, оның ішінде шетелдік серіктестерді тартуға мүмкіндік береді, бәсекелестік орта құрылады. Нәтижесінде Қазақстанда тұрақты және бәсекеге қабілетті биржалық сала қалыптастырылатын болады. Бұл ретте ағымдағы жылы қолданыстағы биржалық заңнаманы одан әрі жетілдіруді жалғастыру қажет", - деп түйіндеді "Еуразиялық Еауда Жүйесі" тауар биржасының басшысы Құрмет Оразаев.
Қазақстан Биржалық Қауымдастығының баспасөз қызметі.